چکیده
این تحقیق با هدف آسیب شناسی شیوه های جایگزین حل و فصل
اختلاف در حقوق ایران به روش توصیفی ـ تحلیلی به انجام رسیده است. شیوه هاي
جایگزین حل و فصل اختلافات که ختصاراً (ADR) شناخته می شود به شیوه های
گفته می شود که طرفین یک اختلاف یا دعوی به جایی حل و فصل قضایی اختلافات،
آن ها را برمی گزینند. از لحاظ حقوقی خصوصیت مشترک روش های جایگزین حل و
فصل اختلافات، ماهیت غیرالزام آور و محرمانه بودن آن هاست این شیوه هاي در
حقوق ایران شامل مذاکره، میانجی گري، سازش و داوري در قالب شیوه هاي اصلی و
ارزیابی بی طرفانه، میانجی گری ـ داوری، رسیدگی کوتاه و شیوه احراز واقع
به عنوان شیوه های فرعی شناخته شده اند. با وجود این که برای این شیوه ها
مزایایی از جمله «سرعت در رسیدگی، انعطاف پذیري، محرمانه بودن و...» را
برشمرده اند اما در حقوق ایران از ابعاد گوناگونی مصادقی، ماهیتی و شرعی
دارای خلاء ها و ایرادات واضح می باشند. نتایج بدست آمده از این تحقیق نیز
حاکی از آن است که فقدان اصل الزام آوری و ضمانت اجرایی که در ذات این شیوه
ها نهفته است، همچنن عدم تخصص حقوی شخص ثالث به ویژه در داوری «به لحاظ
آشنایی با حقوق خانواده، قراردادهای تجاری و...» آن ها را به لحاظ حقوقی و
شرعی با مشکلات عدیده ای روبرو ساخته است. از طرفی دیگر عدم وجود چارچوب
های حقوقی لازم و همچنین محرمانه بودن و عدم دادرسی علنی در این شیوه ها
«ترجیح تراضی بین طرفین دعوا بر احقاق حق و عدالت قضایی» از آثار و آسیب
های این نوع از شیوه ها است که نیاز مبرم به بازنگری حقوقی دارند.
کلمات کلیدی: شیوه های جایگزین ADR، داوری، مذاکره، میانجی گری، سازش.
فهرست مطالب
چکیده 1
فصل اول: کلیات تحقیق
1ـ۱ـ مقدمه 2
۱ـ۲ـ بیان مساله 4
۱ـ۳ـ اهمیت و ضرورت تحقیق 5
۱ـ4ـ سوالات تحقیق 5
1ـ4ـ۱ـ سوال اصلی 5
1ـ4ـ۲ـ سوالات فرعی5
۱ـ5ـ فرضیه ها 6
1ـ5ـ۱ـ فرضیه اصلی6
1ـ5ـ۲ـ فرضیات فرعی 6
۱ـ6ـ اهداف تحقیق 7
1ـ6ـ۱ـ هدف اصلی 7
1ـ6ـ اهداف فرعی 7
۱ـ7ـ روش تحقیق 7
1ـ8ـ جمع بندی فصل اول 8
فصل دوم: تعاریف، مفاهیم و مبانی نظری تحقیق
2ـ۱ـ مقدمه 9
2-1- پیشینه تحقیق 9
۲ـ3ـ مبانی نظری حقوق 11
2ـ3ـ۱ـ حق در لغت 12
2ـ3ـ۲ـ حق در اصطلاح 14
2ـ3ـ۳ـ حق در اصطلاح حقوقي 15
2ـ3ـ4ـ رابطه حق ـ حقوق با شیوه های جایگزین حل و فصل اختلاف 17
۲ـ4ـ مفاهیم و مبانی شیوه هاي جایگزین حل و فصل اختلاف18
2ـ4ـ۱ـ مفهوم اصطلاحی شیوه هاي جایگزین حل و فصل اختلاف«آی.دی.آر» 18
2ـ4ـ۲ـ ماهیت روش های جایگزین حل و فصل اختلافات«آی.دی.آر» 20
2ـ4ـ۳ـ شاخصه شیوه هاي «آی.دی.آر» 21
2ـ4ـ۴ـ تاریخچه شیوه هاي جایگزین حل و فصل اختلاف26
2ـ4ـ5ـ اقسام شیوه هاي جایگزین «آی.دی.آر» 27
2ـ4ـ5ـ1ـ شیوه های اصلی و فرعی جایگزین «آی.دی.آر» 27
2ـ5ـ جمع بندی فصل دوم 33
فصل سوم: واکاوی شیوه های جایگزین حل و فصل اختلاف
3ـ۱ـ مقدمه 34
3ـ2ـ واکاوی شیوه های جایگزین حل و فصل اختلاف 34
3ـ2ـ۱ـ بررسی داوری به عنوان «مهم ترین شیوه آی.دی.آر35
3ـ2ـ۱ـ1ـ تاریخچه و تحولات داوری در حقوق ایران 38
3ـ2ـ۱ـ۲ـ تحولات نهاد داوری در قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ 42
3ـ2ـ۱ـ3ـ الزامات و شرایط داوری 43
3ـ2ـ۱ـ4ـ بررسی مزایای داوری 44
3ـ2ـ۱ـ5ـ بررسی آسیب ها و معایب داوری48
3ـ2ـ2ـ بررسی مذاکره از شیوه های«آی.دی.آر 50
3ـ2ـ2ـ1ـ ویژگیهای اصلی مذاکره 52
3ـ2ـ2ـ2ـ مراحل مذاکره 52
3ـ2ـ2ـ3ـ فرآیند مذاکره در حل و فصل اختلاف53
3ـ2ـ2ـ4ـ اهمیت مذاکره در حل و فصل اختلافات53
3ـ2ـ3ـ شیوه میانجی گری از شیوه های «آی.دی.آر54
3ـ2ـ4ـ شیوه سازش از شیوه های «آی.دی.آر 54
3ـ2ـ5ـ واکاوی شیوه هاي فرعی و ترکیبی «آی.دی.آر57
3ـ2ـ5ـ1ـ شیوه ارزیابی بی طرفانه 58
3ـ2ـ5ـ2ـ شیوه میانجی گری ـ داوری (ترکیبی) 58
3ـ2ـ5ـ3ـ شیوه رسیدگی کوتاه 59
3ـ2ـ5ـ4ـ شیوه احراز واقع 59
3ـ2ـ6ـ اصول و قواعد مشترک «آی.دی.آر» 60
۳ـ۳ـ جمع بندی فصل سوم 61
فصل چهارم: آسیب ها و معایب شیوه های جایگزین «آی.دی.آر»
4ـ۱ـ مقدمه 62
4ـ2ـ شیوه های جایگزین حل و فصل اختلاف از منظر فقهی 63
4ـ2ـ۱ـ داوری از دیدگاه فقهی 63
4ـ2ـ۲ـ سایر شیوه های جایگزین حل و فصل اختلاف از لحاظ فقهی 65
4ـ2ـ۲ـ۱ـ صلح و سازش از نگاه فقه اسلامی 65
4ـ2ـ۲ـ۲ـ کارشناسی از دیدگاه فقه 67
۴ـ3ـ آسیب های شیوه های «آی.دی.آر» 70
4ـ3ـ۱ـ عدم الزام آوری و ضمانت اجراء در شیوه های «آی.دی.آر» 70
4ـ3ـ۱ـ۱ـ الزام آوری مهم ترین خصیصه قانون 72
4ـ3ـ۱ـ۲ـ برخی از اشکلات عدم الزام آوری یا ضمانت اجرا شیوه های «آی.دی.آر» 73
4ـ3ـ۲ـ غیر علنی و محرمانه بودن شیوه های «آی.دی.آر» 74
4ـ3ـ۲ـ۱ـ اصل محرمانه بودن شیوه های «آی.دی.آر» در نظام های حقوقی 76
4ـ3ـ۳ـ قابل تدوین نبودن شیوه هاي «آی.دی.آر» در چهارچوب حقوقی 77
4ـ3ـ۴ـ محدودیت در حل و فصل اختلاف از طرق شیوه هاي «آی.دی.آر» 77
۴ـ۴ـ جمع بندی فصل چهارم 78
فصل پنچم: نتیجه تحقیق
۵ـ۱ـ مقدمه 79
۵ـ۲ـ نتیجه تحقیق 79
۵ـ۳ـ پیشنهادات تحقیق 82
۵ـ۴ـ محدودیت های تحقیق 83
منابع 84
برچسب ها:
آسیب شناسی شیوه های جایگزین حل و فصل اختلاف در حقوق ایران